Skip to main content

Nieuwsbrief Algemene Rekenkamer

Gepubliceerd op:
vrijdag 17-10-2014
Gepubliceerd door:
NVRR Secretariaat

Nieuwsbrief Algemene Rekenkamer

Risico’s voor kwaliteit en efficiënt onderhoud hoofdwegen

Voor tweede maal in tien jaar onderhoudsachterstanden

De minister van Infrastructuur en Milieu (IenM) heeft nog te weinig geld uitgetrokken voor het in goede staat houden van autosnelwegen en autowegen tot en met 2020. De Tweede Kamer heeft geen goed zicht op de kosten hiervan, terwijl zij uiteindelijk moet instemmen met de bestedingen uit het Infrastructuurfonds. In 2011 moest de minister van IenM voor de tweede maal binnen tien jaar een inhaalactie uitvoeren omdat het budget voor instandhouding van de hoofdwegen structureel lager was dan nodig. Onderzoek van de Algemene Rekenkamer wijst nu uit dat de minister in 2011 met € 700 miljoen te weinig heeft gerekend tot en met 2020. Ook met de maatregelen die de minister daarna heeft genomen resteert een financieel tekort. Hierdoor zijn risico’s ontstaan voor de doorstroming op en kwaliteit van de hoofdwegen. Dat komt doordat maatregelen voor onderhoud, renovatie en vervanging worden uitgesteld. Achterstallig onderhoud wegwerken is bovendien vaak duurder.

Voor het onderhoud van de hoofdwegen heeft de rijksoverheid jaarlijks zo’n € 500 miljoen beschikbaar. Daar komen de kosten van vervanging en renovatie nog bovenop. In 2011 stelde de minister van IenM vast dat zij tot 2020 voor de instandhouding van wegen, spoor en vaarwegen een tekort van opgeteld € 4,8 miljard had, waarvan € 2,9 miljard bij het hoofdwegennet. Daarvoor heeft zij sindsdien een aantal maatregelen getroffen. Het op 15 oktober 2014 gepubliceerde onderzoeksrapport Instandhouding hoofdwegennet van de Algemene Rekenkamer wijst uit dat het tekort hoger was dan de minister veronderstelde. Zo was in 2011 al sprake van achterstallig onderhoud van ongeveer € 300 miljoen. Deze achterstand was eind 2013 toegenomen tot circa € 400 miljoen. Achterstallig onderhoud kan leiden tot maatregelen als snelheidsbeperkingen op wegen of beperkingen voor zwaar verkeer op bruggen.
Verder staat nog niet vast of Rijkswaterstaat met efficiënter werken voldoende bespaart om het budgettekort te verminderen.

Inzicht in de kosten van instandhouding nog onvoldoende

Rijkswaterstaat beheert voor de minister van IenM onder meer de auto(snel)wegen en alles wat daar bij hoort. Het inzicht van deze dienst in de noodzakelijke instandhouding moet verder verbeteren. Rijkswaterstaat kijkt daarbij nog onvoldoende naar de levenscyclus van de wegen en kunstwerken. De Algemene Rekenkamer beveelt aan dit consequent in de praktijk toe te passen. Ook is het gewenst dat Rijkswaterstaat overgaat naar een volledig  baten-lastenstelsel. Het is mede te wijten aan de beperkingen van het kasstelsel (dat Rijkswaterstaat en ministerie nu hanteren) dat voor de tweede maal binnen tien jaar sprake is van een tekort in het budget en onderhoudsachterstand bij het hoofdwegennet.
Het is belangrijk dat de Tweede Kamer van de minister betere informatie krijgt over de kosten van de instandhouding van de hoofdwegen. Anders wordt de Kamer, gezien het budgetrecht, niet goed in staat gesteld eigen afwegingen te maken tussen aanleg van nieuwe infrastructuur en instandhouding van bestaande wegen.

Rijkswaterstaat beheert 5.500 kilometer aan auto(snel)wegen. In 2012-2013 moest op 71 plekken een snelheidsbeperking opgelegd worden, omdat het wegdek niet meer aan de normen voldeed.  In het eerste kwartaal van dit jaar moesten vanwege de onderhoudsstaat van negen bruggen en viaducten zwaardere voertuigen geweerd worden. Naast wegen beheert Rijkswaterstaat 22 tunnels, 2.760 viaducten, 25 ecoducten en 746 bruggen. Rijkswaterstaat beschikt over zes verkeerscentrales, tal van informatiesystemen en beheert ook 860 kilometer aan geluidsschermen en -wallen. De werkwijze en aansturing van Rijkswaterstaat is de laatste jaren verbeterd. Toch is het inzicht in wat wanneer vervangen moet worden niet compleet. Rijkswaterstaat hanteert het kasstelsel. Daarmee komen er geen reserveringen op de balans. Pieken en dalen in uitgaven kunnen niet opgevangen worden en daarmee sluit het kasstelsel niet aan op het kasritme bij kapitaalgoederen waartoe het areaal behoort, inclusief geleiderails, matrixborden en bijna 90.000 verlichtingsarmaturen.
De Algemene Rekenkamer beveelt daarvoor de volledige overstap aan naar een baten-lastenstelsel. Dat is transparanter en maakt een meerjarenplanning mogelijk.

Reactie minister en nawoord Algemene Rekenkamer

De minister van IenM geeft in reactie op de bevindingen aan niet op voorhand alle risico’s volledig af te dekken, maar budget te reserveren als de veiligheid of de doorstroming in het geding is. Over achterstallig onderhoud stelt de bewindsvrouw dat een zekere mate van spanning aanvaardbaar is. Bij bezuinigingen is onderhoud aan de hoofdwegen buiten schot gebleven. Op dit moment worden diverse verbeteringen in de aansturing en werkwijze van Rijkswaterstaat doorgevoerd.
De Algemene Rekenkamer benadrukt in haar nawoord dat de informatie voor de Tweede Kamer beter moet. Bij het budgetrecht past dat de Kamer in staat moet worden gesteld eigen afwegingen te maken tussen aanleg en onderhoud van wegen. De verbeteringen die de minister schetst voor het financieren van de instandhouding zijn onvoldoende om herhaling van de budgettaire problemen uit 2003 en 2011 te voorkomen.


NB Naarmate de datum waarop dit bericht gepubliceerd is verder in het verleden ligt, neemt de actualiteitswaarde af. Ook kan het bericht ingehaald zijn door de nieuwe actualiteit. Raadpleeg indien nodig ook andere bronnen.