Skip to main content

Auteur: Secretariaat

Vormen van tegenmacht – proefschrift Marius Bakx

Van een gezonde dosis geïnstitutionaliseerd en geëngageerd wantrouwen wordt de lokale democratie sterker, dat stelt Marius Bakx in zijn proefschrift. Bakx promoveerde deze zomer aan Tilburg University op het proefschrift ‘Vormen van tegenmacht. Georganiseerd wantrouwen in de lokale democratie’. Hij onderzocht hoe tegenmacht functioneert in de lokale democratie. Bakx nam, geïnspireerd door de Franse historicus Pierre Rosanvallon, burgerlijke vormen van tegenmacht onder de loep, maar ook instituties zoals de gemeenteraad, de ombudsman én rekenkamers. Een van de conclusies van zijn onderzoek is dat de instituties van tegenmacht enigszins in de schaduw van de macht – het college van burgemeester en wethouders – lijken te opereren. In samenspel met andere varianten van tegenmacht kan hun tegenmacht aan kracht winnen.

In het slothoofdstuk van zijn proefschrift gaat Marius Bakx in op mogelijk vervolgonderzoek en noemt hierbij de rolinvulling van decentrale rekenkamers als thema. In hoeverre kunnen zij de macht de waarheid zeggen en in beweging brengen?

Het proefschrift ‘Vormen van tegenmacht. Georganiseerd wantrouwen in de lokale democratie’ is uitgegeven door uitgeverij Boom.

Fotograaf: Frans van Aarle

 

Webinar: Is de loonkostensubsidie het nieuwe ‘zorgfraude-dossier’?

Na signalen vanuit de Osse samenleving stelde de rekenkamer kritische vragen over de uitvoering van de loonkostensubsidie – een regeling die bedoeld is om mensen met een arbeidsbeperking duurzaam aan werk te helpen. In een tijd van krapte op de arbeidsmarkt is het opvallend dat de uitstroom naar regulier werk zo laag blijft. Gaat hier iets mis?

De gemeente Oss zet het instrument loonkostensubsidie meer dan gemiddeld in en gebruikt het actief om veel mensen met een afstand tot de arbeidsmarkt aan het werk te krijgen. De Uniforme Loonwaardemethodiek is daarbij de (beoogd objectieve) manier om de loonwaarde te bepalen. De wijze waarop dit bepalend onderdeel van de systematiek om de loonwaarde vast te stellen, wordt gebruikt, kan echter problemen opleveren.

De quickscan van de Osse rekenkamer gaf een aantal zorgwekkende bevindingen: werkgevers lijken soms structureel gebruik te maken van gesubsidieerde arbeid, zonder perspectief op doorstroom of ontwikkeling. De subsidie kan daardoor onbedoeld een verdienmodel worden, in plaats van een (tijdelijk) steuntje in de rug voor werkgevers én werknemers.

De rekenkamer signaleerde onder andere:

  • Een gebrek aan lokale monitoring op effectiviteit en doelmatigheid.
  • Er is geen overzicht over verbeteringen van de loonwaarde over het totale bestand
  • Geen methode om langetermijneffecten op individueel niveau in beeld te brengen.
  • Mogelijke prikkels voor misbruik van de regeling.

Wat begon met signalen van bezorgde inwoners, groeide uit tot een scherpe analyse van lokale beleidskeuzes en uitvoering.
De rekenkamer Oss deelt graag de opzet van dit onderzoek, de inzichten die het opleverde én hoe jouw rekenkamer dit onderzoek zelf kan uitvoeren. Laat je inspireren door dit actuele thema dat raakt aan sociale rechtvaardigheid én publieke middelen.

DoeMee onderzoek 2025 naar onderbesteding: Webinar interviews

Het jaarlijkse DoeMee-onderzoek gaat in 2025 over onderbesteding en is inmiddels in volle gang. Het eerste onderzoeksproduct dat opgeleverd zal worden, is de conceptversie van de factsheet voor iedere deelnemer. Daarin worden de verschillen tussen de (gewijzigde) begroting en het resultaat in de jaarrekening gepresenteerd en gevisualiseerd, en worden de grootste uitschieters getoond. Op basis van de factsheet en de bijbehorende gesprekshandleiding gaat de rekenkamer het gesprek aan met de controller en volksvertegenwoordigers.

Speciaal voor de deelnemers van het DoeMee-onderzoek organiseert het onderzoeksteam twee webinars. Het eerste webinar gaat over de inhoud van de factsheets; meer daarover hier.

Dit tweede webinar gaat over het voeren van de gesprekken met de controller en volksvertegenwoordigers:

  • hoe bereid je de interviews goed voor?
  • hoe informeer je de gesprekspartners vooraf?
  • waar moet je tijdens het gesprek op letten?
  • hoe pak je de verslaglegging aan?

DoeMee onderzoek 2025 naar onderbesteding: Webinar Factsheets

Het jaarlijkse DoeMee-onderzoek gaat in 2025 over onderbesteding en is inmiddels in volle gang. Het eerste onderzoeksproduct dat opgeleverd zal worden, is de conceptversie van de factsheet voor iedere deelnemer. Daarin worden de verschillen tussen de (gewijzigde) begroting en het resultaat in de jaarrekening gepresenteerd en gevisualiseerd, en worden de grootste uitschieters getoond. Op basis van deze factsheet gaat elke rekenkamer het gesprek aan met de controller en volksvertegenwoordigers.

Speciaal voor de deelnemers van het DoeMee-onderzoek organiseert het onderzoeksteam twee webinars. Dit eerste webinar gaat over de inhoud van de (concept)factsheet. De vragen die in het webinar centraal staan, zijn:

  • wat betekent de informatie in de factsheet? en
  • wat kan ik daarmee in de interviews?

Een tweede webinar op 3 september gaat nader in op de aanpak van de interviews; meer daarover hier.

Terugblik voorjaarscongres 2025

‘Leren van kennispartners’ was het thema van het voorjaarscongres en tevens de hoop waarmee rekenkamerleden en -onderzoekers uit heel het land naar Utrecht kwamen. Het congres vond dit maal plaats in het prachtige gebouw van de Utrechtse bibliotheek, Neude 11. Na een warm welkomswoord van Steven Oostlander, voorzitter van de Vereniging van Rekenkamers, was er speciale aandacht voor Frank van der Knaap van de congrescommissie, voor wie dit het laatste congres is dat hij mede heeft georganiseerd.

De eerste spreker, Wouter Jan Verheul (TU Delft & Arcadis), vertelde dat niet alleen fouten aanleiding zijn voor leren, maar dat juist ook successen de inspiratie kunnen vormen voor verbeteringen in het openbaar bestuur. Naast geslaagde voorbeelden en principes die een kompas bieden voor de toekomst, ging Wouter Jan ook in op de vraag welke methoden kunnen helpen om deze positieve vorm van leren toe te passen in het doen van onderzoek en aanbevelingen voor beleid en bestuur. Door met waarderend onderzoek onderliggende succesprincipes te identificeren, kunnen deze vervolgens worden vertaald naar aanbevelingen waarmee successen inspiratie bieden voor nieuw beleid.

Titia Nijeboer (Werk aan Uitvoering) vertelde vervolgens ‘wat cijfers niet kunnen vertellen, maar mensen wel’ over de kracht van het verhaal achter de cijfers. Ze liet zien hoe, door grootschalig te luisteren naar de verhalen van betrokkenen, een rijker beeld ontstaat. Waar kwantitatieve methoden context en betekenis missen, en het bij kwalitatieve methoden juist ontbreekt aan schaal en vergelijkbaarheid, combineert grootschalig luisteren het beste van beide: het brengt verhalen en cijfers samen. Grootschalig luisteren maakt patronen zichtbaar, maar ook afwijkende stemmen en signalen die anders onder de radar blijven. Dat levert inzichten op die helpen bij het ontwerpen van beleid, het bijsturen tijdens uitvoering en het begrijpen van de effecten. Door ervaringen op deze manier systematisch te verzamelen kunnen ze worden ingezet als volwaardige kennisbron in rekenkameronderzoek.

Toen was het tijd voor koffie, workshops, lunch en nog een ronde workshops. Uiteraard stonden ook de workshops in het kader van leren van kennispartners. De kennispartners in kwestie waren Arjan van der Meer en Karolien van Wijk van het CBS, die deelnemers wegwijs maakten in de wereld van StatLine. Met Patricia van Echtelt en Peggy Schyns van het SCP werden spanningsvelden in de uitvoering van de Participatiewet verkend. Ard Schilder (Zuidelijke Rekenkamer) en Andre Hengeveld (actief voor rekenkamers van waterschappen) praatten ons bij over het onderwerp Nederland Waterland en rekenkameronderzoek rond dat thema; bij de workshop van Robert van Cleef (Kenniscentrum Bodemdaling en Funderingen) leerden we onder andere welke kennis beschikbaar is over het bouwen op slappe bodem. Last but not least kon met Titia Nijeboer de plenaire introductie van grootschalig luisteren meteen in de praktijk worden gebracht.

Terug in de plenaire zaal, maakte Jos van den Broek, directeur van BrabantKennis, veel niet-Brabanders jaloers met zijn verhaal over de werkwijze van zijn organisatie. BrabantKennis verbindt kennis met beleid door de blik te verruimen en doet dat met innovatieve methoden, documentaires en een podcast. Jos nodigde ons uit om toekomstverliefd te worden en kennis van regionale kennispartners te benutten om abstracte trends te vertalen naar lokale werkelijkheid.

Terwijl het steeds warmer werd in de zaal, hield Pieter Hein van Mulligen, hoofdeconoom en woordvoerder van het CBS, iedereen alert door zijn verhaal over de veelzijdigheid aan data van zijn organisatie, de rol van woordvoerders en wat te doen met oneigenlijk gebruik van data, af te wisselen met quizvragen waarbij via handopsteken het inschattingsvermogen van de zaal over een aantal opvallende statistieken getoetst werd.

Met een laatste aansporing om onze rekenkamerrapporten in te sturen voor de Goudvink, stuurt Steven ons naar de borrel. Met een drankje in de hand keken we terug op een geslaagde dag en concluderen we dat we inderdaad het één en ander geleerd hebben van kennispartners.

Masterclass: Met de rekenkamer de volksvertegenwoordiging in positie brengen

Rekenkamers beogen met hun onderzoek vaak de volksvertegenwoordiger in positie te brengen, maar lukt dat ook? En hoe doe je dat, de volksvertegenwoordiger in positie brengen? In deze masterclass gaat Rob Paulussen met de deelnemers in gesprek over de resultaten van de meta-analyse over de positie van de volksvertegenwoordiging in rekenkamerrapporten. Het belooft een interactieve bijeenkomst te worden! Wat betekenen de inzichten voor de aanpak van toekomstig rekenkameronderzoek? (Hoe) Kunnen rekenkamers het onderzoek zo inrichten dat het de volksvertegenwoordiging ook echt ‘meer in positie brengt’? Welke open deuren kunnen het beste vermeden worden? En wat komt daarvoor in de plaats?
Aan de hand van een meta-analyse heeft zelfstandig onderzoeker Rob Paulussen uitgezocht welke inzichten het rekenkameronderzoek doorgaans oplevert over de positie van de volksvertegenwoordiging. Ben je voor de masterclass al nieuwsgierig naar dit onderwerp? Download hier de rapportage naar aanleiding van de meta-analyse.

Deze masterclass zal op meerdere data plaatsvinden:

Masterclass: Met de rekenkamer de volksvertegenwoordiging in positie brengen

Rekenkamers beogen met hun onderzoek vaak de volksvertegenwoordiger in positie te brengen, maar lukt dat ook? En hoe doe je dat, de volksvertegenwoordiger in positie brengen? In deze masterclass gaat Rob Paulussen met de deelnemers in gesprek over de resultaten van de meta-analyse over de positie van de volksvertegenwoordiging in rekenkamerrapporten. Het belooft een interactieve bijeenkomst te worden! Wat betekenen de inzichten voor de aanpak van toekomstig rekenkameronderzoek? (Hoe) Kunnen rekenkamers het onderzoek zo inrichten dat het de volksvertegenwoordiging ook echt ‘meer in positie brengt’? Welke open deuren kunnen het beste vermeden worden? En wat komt daarvoor in de plaats?
Aan de hand van een meta-analyse heeft zelfstandig onderzoeker Rob Paulussen uitgezocht welke inzichten het rekenkameronderzoek doorgaans oplevert over de positie van de volksvertegenwoordiging. Ben je voor de masterclass al nieuwsgierig naar dit onderwerp? Download hier de rapportage naar aanleiding van de meta-analyse.

Deze masterclass zal op meerdere data plaatsvinden:

Masterclass: Met de rekenkamer de volksvertegenwoordiging in positie brengen

Rekenkamers beogen met hun onderzoek vaak de volksvertegenwoordiger in positie te brengen, maar lukt dat ook? En hoe doe je dat, de volksvertegenwoordiger in positie brengen? In deze masterclass gaat Rob Paulussen met de deelnemers in gesprek over de resultaten van de meta-analyse over de positie van de volksvertegenwoordiging in rekenkamerrapporten. Het belooft een interactieve bijeenkomst te worden! Wat betekenen de inzichten voor de aanpak van toekomstig rekenkameronderzoek? (Hoe) Kunnen rekenkamers het onderzoek zo inrichten dat het de volksvertegenwoordiging ook echt ‘meer in positie brengt’? Welke open deuren kunnen het beste vermeden worden? En wat komt daarvoor in de plaats?
Aan de hand van een meta-analyse heeft zelfstandig onderzoeker Rob Paulussen uitgezocht welke inzichten het rekenkameronderzoek doorgaans oplevert over de positie van de volksvertegenwoordiging. Ben je voor de masterclass al nieuwsgierig naar dit onderwerp? Download hier de rapportage naar aanleiding van de meta-analyse.

Deze masterclass zal op meerdere data plaatsvinden:

 

Bijeenkomst actieplan rekenkamers BZK

Denk mee met het ministerie van BZK over rekenkamers!

Als concrete uitwerking van hoofdstuk 7.2 uit het regeerprogramma is een plan van aanpak opgesteld ter versterking van de decentrale rekenkamers. Om gezamenlijk toe te kunnen werken naar toekomstbestendige rekenkamers vindt het ministerie van BZK het belangrijk om tot een breed gedragen plan van aanpak te komen. Daarom gaat het ministerie van BZK graag met jullie in gesprek over het plan van aanpak en de toekomst van de lokale rekenkamer. Jouw betrokkenheid en expertise zijn van grote waarde om te toetsen of het plan aansluit op de praktijk. Zijn er zaken over het hoofd gezien of zijn er juist onderwerpen die juist meer aandacht verdienen? Jullie inzichten helpen om tot een breed gedragen en werkbaar plan te komen. Daarom nodigen we jullie van harte uit voor een onlinebijeenkomst, het zijn meerdere dezelfde bijeenkomsten dus je kunt je voor één inschrijven. Klik hier voor het webinar op 19 juni.

Lunchwebinar ‘Kennis maken met de raad’

Onderzoeken doen we mede voor de raad. Maar onze rekenkameronderzoeken hebben alleen impact als raadsleden ze echt kunnen en willen “ontvangen”. Daarvoor moet je op elkaar inspelen en goed samenwerken en daarvoor moet je elkaar kennen. De raadsverkiezingen in 2026 zijn een goede aanleiding voor een gesprek daarover met je raad, immers zullen veel raadsleden nieuw zijn.

Hoe maak je op een zinvolle manier samen kennis?

Los van de waan van de dag delen waarom je er voor de raad bent, wat je wilt bereiken en hoe je werkt. En wat raadsleden belangrijk vinden in de samenwerking met hun rekenkamer.

Daarover heeft de Vereniging van Rekenkamers Vincent van Stipdonk en Marije van den Berg gevraagd een lunch-webinar van 12:00 – 13:00 uur, op woensdag 3 en donderdag 4 december te geven.

Je krijgt allerlei praktische tips en hulpmiddelen. Van ons en van elkaar. Al in december, zodat je op tijd een goed plekje kunt regelen in het startprogramma van de nieuwe raad!