Auteur: Rekenkamer Kapelle, Vlissingen en Middelburg

De Rekenkamer Middelburg heeft onderzocht hoe het veranderende samenspel
tussen inwoners en de gemeente is georganiseerd. Wij realiseren ons dat dit
samenspel een dieperliggende betekenis heeft door de veranderende verhoudingen
in Nederland. Toch hebben we ons in dit rapport beperkt tot de opzet, het bestaan en
de werking van ambities en het geformuleerde beleid en de mate van effectiviteit:
wat is er bedacht, hoe dat is uitgewerkt en hoe pakt dat in de praktijk uit?
We constateren dat raad en ambtelijk apparaat voortvarend zijn gestart met beleid
en doelstellingen. Dat is ook uitgewerkt in een aantal instrumenten. Hoe dat alles
handen en voeten en vooral financiering krijgt is minder helder. De toepassing in de
praktijk laat nog de nodige ruimte voor verbetering zien. Ook dient participatie meer
te worden dan een ‘moetje’, het dient nog te worden ‘verinnerlijkt’ en onderdeel te
worden van de werkwijze van zowel raad als ambtenaren.
We bevelen dan ook aan te zorgen dat er voldoende personele en financiële ruimte is
om de ambities m.b.t. participatie tot hun recht te laten komen. Participatie moet van
het begin af aan een plek krijgen in het proces, waarbij recht gedaan wordt aan de
aard van het project (maatwerk dus).

De Rekenkamer Kapelle heeft onderzocht hoe het veranderende samenspel tussen
inwoners en de gemeente is georganiseerd. Wij realiseren ons dat dit samenspel een
dieperliggende betekenis heeft door de veranderende verhoudingen in Nederland.
Toch hebben we ons in dit rapport beperkt tot de opzet, het bestaan en de werking
van ambities en het geformuleerde beleid en de mate van effectiviteit: wat is er
bedacht, hoe dat is uitgewerkt en hoe pakt dat in de praktijk uit?
We constateren dat participatie vooral bij college en ambtenaren al een doorleefd
begrip geworden is. De raad blijft daarbij achter. Het is van belang dat de raad snel
daarin mee optrekt en de koers uitzet, zowel in haar rol als beleidsbepaler als in haar
volksvertegenwoordigende rol.
Daar kan niet te lang mee worden getreuzeld. Immers, participatie speelt nu. Met de
komst van de Omgevingswet wordt dat nog meer benadrukt.

De rekenkamer Vlissingen heeft het vastgoed- en accommodatiebeleid en de uitvoering ervan onder de loep genomen, en we constateren daarbij het nodige.
Beleidsmatig ontbreken duidelijke kaders. Wel is helder dat de financiën leidend waren voor de raad.
In de uitvoering is het vastgoed- en accommodatiebeleid versnipperd.
Een van de gevolgen is dat informatie niet of slechts met grote moeite te achterhalen is. Anno 2021 slaagt de gemeente er nog steeds niet in om vraag nummer 1 te beantwoorden, namelijk inzichtelijk maken wat de gemeente nu aan vastgoed heeft.
Onze hoofdconclusie is dat het vastgoed- en accommodatiebeleid van de gemeente Vlissingen niet (voldoende) doelmatig en doeltreffend is. Op dit moment kan informatie onvoldoende snel, betrouwbaar en transparant worden geleverd, waardoor raad en college beleidsmatige afwegingen niet goed kunnen maken. Het majeur project “Revitalisering gemeentelijk accommodatiebestand” levert vooralsnog aanzienlijk minder bezuinigingen op dan beoogd.
Aanbeveling is dan ook om het inzicht te vergroten, de organisatorische en administratieve versnippering aan te pakken en de sturing op de doelen scherper te doen. Goede plannen van aanpak helpen daarbij.

De rekenkamer Vlissingen heeft een nazorgonderzoek “Als raad aan het roer” uitgevoerd waarin wij verslag doen van de stand van zaken met betrekking tot de implementatie en de uitvoering van de aanbevelingen uit het rapport “Kwaliteit van de beleidscyclus – Als raad aan het roer” uit 2010. Dit rapport betrof een onderzoek naar het sturend vermogen van de gemeenteraad van de gemeente Vlissingen, en is in opdracht van de rekenkamercommissie Vlissingen uitgevoerd door onderzoeks-­‐‑ en adviesbureau Jacques Necker (tegenwoordig Necker van Naem).

Het oorspronkelijke onderzoek is uitgevoerd in de periode januari / april 2010, vervolgens aangeboden voor ambtelijk en bestuurlijk wederhoor en op 4 oktober 2010 is het definitieve rapport gepresenteerd aan de raads-­ en commissieleden van de gemeenteraad.
Door het college is destijds toegezegd met een reactie te komen op het rapport in de vorm van een raadsvoorstel. Tenslotte heeft op 9 juni 2011 de raad middels raadsbesluit 414396 besloten alle aanbevelingen uit het rapport ‘ʹAls raad aan het roer’ʹ over te nemen en uit te (laten) voeren, met inachtneming van de bij het raadsbesluit bijgevoegde reactie (bijlage 414559).

De rekenkamercommissie van de gemeente Vlissingen heeft bij eerdere onderzoeken geconstateerd dat de Programmabegroting en Jaarstukken weinig beleidsmatige prestaties lieten zien. In het verlengde daarvan vraagt ze zich af of de raad voldoende stuurt op resultaten. Om helderheid te scheppen in de manier waarop college en organisatie uitvoering geven aan het door de raad vastgestelde beleid, heeft de rekenkamercommissie onderzoek gedaan naar de planning-en-controlcyclus en doorwerking van raadsbesluiten.

Doelstelling van dit onderzoek was, om aan de hand van concrete voorbeelden het ‘sturend vermogen’ van de raad te vergroten. De uitkomsten van dit onderzoek zijn bedoeld om vooral de nieuwe raadsleden van Vlissingen het benodigde inzicht te geven om vol vertrouwen aan hun eerste periode te beginnen en ze helpen ervaren raadsleden om een stap verder te zetten.

Het algemene beeld ten aanzien van subsidies in Vlissingen is dat de hoofdmoot in het jaarlijkse subsidieprogramma is opgenomen. Subsidies die buitenom het subsidieprogramma worden verstrekt zijn minder inzichtelijk. Voor deze subsidies wordt veelal de subsidiemodule binnen Verseon dan ook niet gehanteerd.

In het jaarlijkse subsidieprogramma is niet opgenomen welke prestaties een subsidieontvanger dient te verrichten om voor de ontvangen subsidie in aanmerking te komen. Een jaarlijks overzicht van de daadwerkelijk uitbetaalde subsidiebedragen is niet aanwezig. De vraag is dan ook of de gemeenteraad goed kan sturen op subsidies. De focus lijkt (ook bij de raad) vooral te liggen op de financiën en minder op het bereiken van de gewenste maatschappelijke effecten, terwijl daar naar onze mening de aandacht naar zou moeten uitgaan.

Er is een Algemene Subsidie Verordening die in 2018 is geactualiseerd en welke op hoofdlijnen wordt nageleefd. De kadernota uit 2008 is niet aangepast/geactualiseerd. Ook de beleidsregels, die op de website van de gemeente subsidieregels worden genoemd, dienen nog in  vereenstemming met de ASV 2018 te worden gebracht. Voordat dit gaat plaatsvinden bevelen wij aan om eerst kritisch de maatschappelijke doelen/effecten (outcome) voor de subsidieontvangers vast te stellen en hierbij de raad actief te betrekken. Zodra hier duidelijkheid over bestaat bevelen wij aan om dan de regelgeving hierop aan te passen.

Kapelle is een relatief kleine gemeente. Dat heeft tot gevolg dat men elkaar kent en daar ook naar handelt. In het onderzoek is gebleken dat de lijnen binnen de gemeente kort zijn en dat men elkaar snel weet te vinden. Er is een vrij grote mate van vertrouwen, zowel binnen het ambtelijk apparaat als tussen de raad en het college.

Dat biedt voordelen, maar heeft ook een keerzijde. We hebben geen grote problemen geconstateerd ten aanzien van subsidies. De uitvoering van het subsidiebeleid verloopt zoals afgesproken en men blijft binnen de afgesproken (financiële) kaders. Kapelle kent een beperkt aantal grotere subsidies en enige tientallen kleinere, vooral bestemd voor verenigingen en dergelijke.

In de wijze waarop de raad wordt geïnformeerd over subsidieverstrekking zijn de laatste jaren goede stappen gezet, maar het kan (moet?) nog beter en scherper. Dat geldt ook voor de manier waarop de begroting wordt vastgesteld. Ook met een aantal wettelijke verplichtingen  bijvoorbeeld de evaluatie van subsidies) wordt naar ons oordeel wat te luchtig omgegaan.

Meer vraagtekens zijn er bij de wijze waarop de raad stuurt op subsidies. Jaarlijks betreft het een aanzienlijk bedrag, maar wat krijg je daar nu voor? We constateren dat het sturen op de maatschappelijke effecten van subsidies beter kan.

De samenleving en de bestuurlijke omstandigheden veranderen in rap tempo. Die
veranderingen zijn ook voelbaar in de lokale politiek. Dat vraagt een meer
participatief samenspel tussen inwoners en de lokale overheid, waarbij dit nog wordt
versterkt door de komst van de Omgevingswet. De gemeente Middelburg werkt al
geruime tijd aan dit samenspel door bijvoorbeeld het wijkgericht werken, maar ook
bij het opstellen van de nieuwe omgevingsvisie.
De Rekenkamer Middelburg heeft onderzocht hoe het veranderende samenspel
tussen inwoners en de gemeente is georganiseerd. Wij realiseren ons dat dit
samenspel een dieperliggende betekenis heeft door de veranderende verhoudingen
in Nederland. Toch hebben we ons in dit rapport beperkt tot de opzet, het bestaan en
de werking van ambities en het geformuleerde beleid en de mate van effectiviteit:
wat is er bedacht, hoe dat is uitgewerkt en hoe pakt dat in de praktijk uit?