Auteur: Rekenkamer Metropool Amsterdam RA

Algoritmen zijn regels die een computer volgt bij het maken van berekeningen om een probleem op te lossen of een vraag te beantwoorden. Amsterdam gebruikt veel algoritmen. Bijvoorbeeld om nummerborden te scannen voor parkeercontroles of om de WOZ-waarde van woningen te berekenen. De gemeente wil grip krijgen op algoritmen en algoritmen eerlijker en transparanter maken voor burgers. Om dit te realiseren zijn ambtenaren begin 2022 begonnen met het maken van een beheerskader – een soort handleiding – voor algoritmen. Wij hebben onderzocht of het beheerskader in orde is. En we zijn nagegaan welke lessen de gemeente kan leren uit de praktijk. We concluderen dat het beheerskader en de praktijk aandacht hebben voor veel risico’s die verantwoord toepassen van algoritmen in de weg kunnen zitten. We zien ook dat verbeteringen mogelijk en nodig zijn om meer grip te krijgen op algoritmen en om algoritmen eerlijker en transparanter te maken.

Preventieve jeugdhulp wordt landelijk en in Amsterdam gezien als een noodzakelijk onderdeel van een effectief en efficiënt jeugdhulpstelsel. Want zonder preventie verdwijnt de basis onder (de transformatie van) het jeugdhulpstelsel. Ook in de Jeugdwet is daarom aandacht voor preventie. In Amsterdam zijn de Ouder- en Kindteams (OKT’s) sinds 2015 mede verantwoordelijk voor het uitvoeren van de preventieve jeugdhulptaak. Dat heeft de Amsterdamse gemeenteraad bepaald.

Wij onderzochten hoe de gemeente Amsterdam Stichting OKT steunt bij het uitvoeren van de preventieve jeugdhulptaak.

De gemeente Amsterdam ondersteunt de uitvoering van preventieve jeugdhulp minimaal met richting, monitoring en sturing. Stichting OKT werkt al jaren hard aan de preventieve opdracht maar zij merkt dat het moeilijker wordt om genoeg tijd te besteden aan preventie. De meeste problemen die Stichting OKT ervaart, hebben te maken met de opdracht van de gemeente. De uitvoering is kwetsbaar, maar de gemeente heeft dat mogelijk onvoldoende door. De gemeente weet niet wat zij bereikt met de uitvoering van de preventieve opdracht door Stichting OKT. En dus ook niet of het lukt om (het erger worden van) problemen bij jeugdigen en ouders te voorkomen. Toch is de gemeente van plan om de preventieve opdracht van Stichting OKT vanaf 2027 te verzwaren.

De gemeente Amsterdam wil allerlei doelen halen voor de stad. Ze gebruikt indicatoren om te laten zien hoe het daarmee staat. Als indicatoren nuttig zijn en kloppen, dan geven ze de raad een beeld van hoe het ervoor staat in een beleidsveld, zoals antidiscriminatie. De raad kan de indicatoren dan gebruiken om te zien of er iets speelt waar ze actie op wil nemen.

Een van de doelen van de gemeente Amsterdam is het verminderen van discriminatie in Amsterdam. We onderzochten of de begrotingsindicatoren van het antidiscriminatiebeleidsveld bruikbaar zijn. En of de raad deze indicatoren gebruikt om een beeld te krijgen over hoe het gaat op het antidiscriminatiebeleid.

We concluderen dat de indicatoren niet bruikbaar genoeg zijn. Ze zijn voldoende geformuleerd, maar onvoldoende relevant, betrouwbaar en begrijpelijk. De raad gebruikt de indicatoren bijna niet. De raad vindt de indicatoren weinig inzicht geven in het antidiscriminatiebeleid. Daarom gebruiken raadsleden andere documenten om meer te weten te komen over hoe het gaat.

We doen drie aanbevelingen. Als eerste raden we het college aan om binnen dit beleid indicatoren te kiezen die iets zeggen over de doelen en over wat de gemeente doet om die doelen te halen. Ten tweede adviseren we om rondom de indicatoren een vaste manier van werken te ontwikkelen. Ons laatste advies is om te onderzoeken wat een goede manier is om de raad uitleg en meer informatie bij de indicatoren te geven.

In 2006 heeft de wetgever vanwege diverse internationale financiële schandalen een onafhankelijk toezicht op de accountants bij wet geregeld. De Autoriteit Financiële Markten (AFM) is toen toezichthouder geworden van bijna alle accountantsorganisaties in Nederland die wettelijke (jaarrekeningen-)controles uitvoeren. Het toezicht op gemeentelijke accountantsorganisaties is belegd bij de lokale rekenkamers. In Amsterdam controleert ACAM jaarlijks de gemeenterekening. We zijn op grond van de Wet toezicht accountantsorganisaties (Wta) daarom toezichthouder op ACAM en voeren Wta-beoordelingsonderzoeken uit.

Via het AFM-monitorformulier volgen we jaarlijks systematisch de ontwikkelingen bij ACAM. Daarnaast dient minimaal eens per 6 jaar een review plaats te vinden waarbij ook onderdelen van de controledossiers meer diepgaand worden onderzocht. In overleg met de rekeningencommissie is afgesproken dat wij dergelijke Wta-beoordelingsonderzoeken 4-jaarlijks uitvoeren.

De gemeente Zaanstad wil tussen 2030 en 2040 klimaatneutraal zijn. Dat kan bijvoorbeeld als bedrijven minder energie gebruiken. Sommige bedrijven gebruiken bijvoorbeeld veel energie om producten te maken. Bij energieverbruik komt CO2 vrij. In Zaanstad wordt ongeveer de helft van de CO2-uitstoot veroorzaakt door bedrijven. Sinds 1993 zijn bedrijven verplicht om energiebesparende maatregelen te treffen die zich binnen vijf jaar terug verdienen. Ook zijn bedrijven verplicht om met de overheid te delen welke energiebesparende maatregelen zij gebruiken.

De gemeente Zaanstad is verantwoordelijk voor toezicht en handhaving op deze informatie- en energiebesparingsplicht. De Omgevingsdienst Noordzeekanaalgebied voert deze taken uit voor de gemeente. Met dit onderzoek willen we uitzoeken of toezicht en handhaving op de informatie- en energiebesparingsplicht goed is georganiseerd. Ook willen we onderzoeken of de gemeenteraad voldoende wordt geïnformeerd over de resultaten.

De gemeente vindt participatie belangrijk. Participatie houdt in dat burgers betrokken worden bij nieuw(e) plannen, beleid en projecten. De gemeente Amsterdam wil dat er eerder en bewuster wordt nagedacht over de manier waarop Amsterdammers bij het maken van nieuwe plannen worden betrokken. Hiervoor gebruikt de gemeente Amsterdam de participatieparagraaf. In de participatieparagraaf moet staan hoe de gemeente bij nieuwe plannen participatie wil vormgeven. In dit onderzoek kijken wij of deze paragraaf goed werkt.

In ons onderzoek constateren we dat de participatieparagraaf standaard onderdeel uitmaakt van college- en dagelijks bestuur voordrachten, maar de informatie in de paragrafen geen helder inzicht biedt in de daadwerkelijke participatie.

In het onderzoek Openbaar maken van overheidsinformatie in Zaanstad hebben we onderzocht hoe het college informatie op eigen initiatief openbaar maakt en hoe het Wob-verzoeken afhandelt. Bij een Wob-verzoek doet iemand een verzoek om bepaalde overheidsinformatie openbaar te maken. Onze bevindingen zijn grotendeels gebaseerd op een benchmarkonderzoek dat door Pro Facto is uitgevoerd. Daarin hebben wij Zaanstad kunnen vergelijken met 82 andere gemeenten, 8 provincies en 2 waterschappen.

Dit jaar voeren wij twee aan elkaar gerelateerde onderzoeken uit naar het Coalitieakkoord 2018-2022. Een nieuwe lente en een nieuw geluid. Aan het huidige college ligt een inhoudelijk akkoord van de vier coalitiepartijen ten grondslag: het coalitieakkoord. In dit coalitieakkoord hebben de coalitiepartijen opgeschreven welke ambities zij nastreven bij hun samenwerking in het college. De huidige collegeperiode loopt langzaamaan naar zijn eind in 2022. Met twee aan elkaar gerelateerde onderzoeken willen we nagaan hoe het nu staat met de ambities uit het coalitieakkoord.

Social return (SROI) betekent dat gemeenten bij een inkoopopdracht als voorwaarde stellen dat opdrachtnemers ook bijdragen aan sociale doelstellingen. Het gaat dan meestal om het vergroten van de participatie van mensen met een afstand tot de arbeidsmarkt. Bijvoorbeeld door het creëren van werk- of stageplekken. Zaanstad maakte in 2019 voor € 3,4 miljoen aan SROI-afspraken met opdrachtnemers. Het doel is dat de gemeente 100% van deze afspraken realiseert.

In Social return on investment onderzoeken we hoe de gemeente Zaanstad social return toepast: hoe heeft de gemeente Zaanstad SROI in de organisatie een plek gegeven en leidt dat tot het benutten van de kansen die social return kunnen bieden? Welke concrete resultaten worden ermee behaald en leidt dat tot het realiseren van de doelen van de gemeente? Ook onderzoeken we hoe opdrachtnemers tegenover de social returnverplichting staan. En in hoeverre zij tevreden zijn over de informatievoorziening en ondersteuning van de gemeente bij het maken en uitvoeren van de afspraken.

Het groen in Amsterdam is voor veel Amsterdammers van grote waarde. Zo blijkt onder meer uit het Grote groenonderzoek uit 2018 dat steeds meer mensen het groen in de openbare ruimte gebruiken. Ook het college van burgemeester en wethouders onderkent het belang van groen in de stad en heeft de ambitie uitgesproken in het Coalitieakkoord (2018) om de openbare ruimte in de stad groen en gezond te houden.

Dit is het publieksonderzoek van 2020. Ons burgerpanel heeft dit onderwerp gekozen voor ons onderzoeksprogramma 2020. Met dit onderzoek willen we in beeld brengen of er in Amsterdam voldoende, goed en bruikbaar groen is. Daarnaast bekijken we hoezeer kan worden gevolgd in welke mate het college haar ambities (in de toekomst) realiseert.