Auteur: Zuidelijke Rekenkamer

De provincie Noord-Brabant heeft circa € 500 miljoen ondergebracht in zogenaamde investeringsfondsen. Hiermee committeert de provincie zich voor een lange termijn, om maatschappelijke doelen te realiseren binnen financiële randvoorwaarden. Het beheer en de uitvoering van deze investeringsfondsen is op afstand geplaatst bij verbonden partijen. Deze besluiten over de inzet van de financiële middelen. Een belangrijke vraag is hoe Provinciale Staten (PS) overzicht en inzicht houden in de besteding van publieke middelen via de investeringsfondsen en de realisatie van de gestelde doelen.

In juli 2023 publiceerde de Zuidelijke Rekenkamer een beschrijvend achtergronddocument met basisinformatie over fondsen. We geven een overzicht van de investeringsfondsen en hoe ze het doen, en, gaan in op vragen als: wat is eigenlijk een fonds, waarom wordt daarvoor gekozen en hoe kunnen PS erop sturen?

Daarnaast publiceerden we een document waarin we een oordeel geven over de informatie over de investeringsfondsen aan PS en wat PS daarmee doen. We concluderen dat er sinds 2017 – toen de rekenkamer ook onderzoek deed – verbeteringen in de informatievoorziening zijn doorgevoerd, maar dat de informatie voor Statenleden toch nog niet altijd overzichtelijk, compleet en duidelijk is. In de loop van de tijd wordt hun controlerende rol geringer ingevuld. Dit vraagt om verbetering in de informatievoorziening vanuit Gedeputeerde Staten (GS) en blijvende alertheid van PS.

De Zuidelijke Rekenkamer heeft onderzoek uitgevoerd naar de realisatie van natuurdoelstellingen. Daarbij is de
focus gelegd op Natura 2000 gebied de Peelvenen, dat zich bevindt op de grens van Limburg en Noord-Brabant. De Peelvenen vormen een van de laatste gebieden in Nederland waar hoogveen voorkomt. Het is nationaal en Europees beschermd vanwege haar bijzondere en kwetsbare natuur. De belangrijkste uitkomsten van het onderzoek van de rekenkamer zijn:
1. De realisatie van natuurdoelstellingen in de Peelvenen loopt gevaar. Noord-Brabant en Limburg kunnen meer doen aan betere monitoring en evaluatie en sturing op de randvoorwaarden.
2. Aanpalend ruimtelijk beleid voor de Peel blijkt in de praktijk onvoldoende verenigbaar met de natuurdoelstellingen. Brabant en Limburg zullen keuzes moeten maken in de afweging van belangen om te komen tot een eenduidig ruimtelijk kader.
3. De gebiedsgerichte aanpak voor de Peel blijft vooralsnog sterk conceptueel van aard. Snelle concretisering in plannen en maatregelen is nodig om effectieve en doelmatige keuzes en maatregelen te kunnen nemen voor de toekomst.

De Zuidelijke Rekenkamer heeft een onderzoek uitgevoerd naar integriteit en goed bestuur in de provincie Limburg. Aanleiding zijn een reeks van integriteitskwesties die afgelopen jaren hebben gespeeld, die veel impact hebben gehad op het (vertrouwen in) functioneren van het provinciaal bestuur. De rekenkamer ziet integriteit en goed bestuur als de basis voor effectief, doelmatig en rechtmatig beleid.
De rekenkamer heeft gekozen voor een meta-evaluatie, met een reflectie op de onderzoeken die afgelopen jaren door de provincie en anderen zijn uitgevoerd naar integriteit. Gekeken is naar rode draden, overeenkomsten en verschillen en hiaten. Naast de inhoud is ook gekeken naar de processen rond integriteitsonderzoek. Op grond van het uitgevoerde onderzoek komt de rekenkamer tot een aantal conclusies en aanbevelingen over regels versus moraal, tegenwicht en tegenspraak, transparantie en informatiehuishouding, bestuurlijk voorbeeldgedrag en de aanpak van integriteitsonderzoek.

Negatieve effecten van bedrijven op de leefomgeving kunnen maatschappelijk grote gevolgen hebben. Wanneer normen worden overschreden kunnen het milieu en de mentale en fysieke gezondheid van mensen worden aangetast. Naast milieu en gezondheid kunnen bedrijven door de opslag van gevaarlijke stoffen ook risico’s vormen voor de veiligheid van de omgeving. Vergunningverlening, toezicht en handhaving (VTH) is een belangrijk instrument om de negatieve effecten van bedrijven op de leefomgeving te beheersen.

Met deze achtergrond heeft de Zuidelijke Rekenkamer de kwaliteit van de uitvoering van vergunningverlening, toezicht en handhaving onderzocht. Dit onderzoek heeft zich specifiek gericht op VTH op het gebied van milieu (Wabo) en externe veiligheid (Brzo). De belangrijkste bestuurlijke hoofdpunten volgend uit het onderzoek van zijn:
1. De uitvoering van VTH toont kwetsbaarheden die zijn gerelateerd aan de politiek/bestuurlijke keuze van de provincie voor een minimalistische benadering.
2. In het beleid en de uitvoering wordt op verschillende onderdelen niet doorgepakt, wat ten koste gaat van effectiviteit en doelmatigheid.
3. De RUD Zuid-Limburg heeft als zelfstandige organisatie de uitvoering overwegend op orde, maar bij sommige processen is er nog wel verbetering wenselijk.
4. De informatievoorziening van Gedeputeerde Staten aan Provinciale Staten behoeft verbetering op het punt van integraliteit/totaaloverzicht, Provinciale Staten kunnen hun rol scherper invullen.

In 2018 publiceerde de Zuidelijke Rekenkamer de uitkomsten van haar onderzoek naar informatieveiligheid van de provincie Noord-Brabant. In 2022 hebben we in vervolg daarop gekeken naar enerzijds de stand van zaken op dit moment en anderzijds naar de doorwerking van onze aanbevelingen uit 2018.

De rekenkamer concludeert dat de provincie Noord-Brabant na ons vorige onderzoek in korte tijd grote stappen heeft gezet, waarbij informatieveiligheid daadwerkelijk naar een hoger niveau is getild. Voor het na te streven kader vanuit de rijksoverheid (Baseline Informatiebeveiliging Overheid) en interprovinciale afspraken (NEN-ISO 27001), is Noord-Brabant de eerste en (op het moment van publicatie) de enige provincie die hiervoor is gecertificeerd.

Ook Provinciale Staten hebben grotendeels voldaan aan de opdracht, maar structurele aandacht voor Informatieveiligheid blijft een aandachtspunt.

De Zuidelijke Rekenkamer heeft in de periode januari 2022 – mei 2022 een verkennend onderzoek uitgevoerd naar de toegankelijkheid van informatie van de provincie Noord-Brabant. Het onderzoek was gericht op het signaleren en meegeven van aandachtspunten voor de toekomst.

Door middel van casuïstiek zijn aandachtspunten geformuleerd vanuit ervaringen uit de praktijk. Hiervoor zijn twee casussen geselecteerd uit twee grotere processen die prototypisch zijn: Wob-verzoeken en schriftelijke vragen vanuit Provinciale Staten (PS). Naast het eigen onderzoek heeft de rekenkamer in 2021 deelgenomen aan een landelijk onderzoek van de NVRR naar informatietoegankelijkheid. Dit betreft een breed inventariserend onderzoek naar de Wob (zie elders op de NVRR-website). In aanvulling daarop heeft de rekenkamer ook een onderzoek laten uitvoeren naar de praktijk van de Wob. Ook uit deze onderzoeken zijn aandachtspunten gedestilleerd. De rekenkamer constateert dat de provincie het belang van goede informatievoorziening (risico’s en tekortkomingen daarin) reeds heeft onderkend en bezig is met verbetertrajecten. We hebben daarom ook aandachtspunten gedestilleerd uit enkele recente provinciale (beleids)documenten.

De provincie Noord-Brabant kent sinds 2000 een Ruimte voor Ruimte regeling. De regeling is ontstaan vanuit acute mestproblematiek rond de intensieve veehouderij en gaf provincies de gelegenheid sloopkosten van veehouderijbedrijven te compenseren door het bouwen van extra woningen in het buitengebied. Anno 2021 bestaat de regeling nog en is ook de achterliggende problematiek nog steeds actueel. De Zuidelijke Rekenkamer heeft in haar onderzoek de regeling geëvalueerd en komt op basis daarvan tot een aantal kritische kanttekeningen bij het geclaimde succes van de regeling en roept op tot het opnieuw inkaderen van de huidige aanpak.

De Zuidelijke Rekenkamer heeft onderzoek uitgevoerd naar de inzet van oud-politici door de provincie Limburg. Het betreft een onderwerp dat raakt aan het vertrouwen van de samenleving in het integer handelen van de overheid en het aanzien van het provinciaal bestuur. Onderzoek en berichtgeving door het NRC Handelsblad en Dagblad De Limburger juni 2019 gaven aanleiding tot maatschappelijke en politieke vragen over voornoemde inzet. Provinciale Staten van Limburg vertaalden dit naar een unaniem verzoek tot onderzoek door de Zuidelijke Rekenkamer. De rekenkamer heeft in haar onderzoek aandacht besteed aan de relevante landelijke en provinciale kaders, de naleving daarvan door de provincie Limburg en het feitelijk gedrag. Om de naleving en het feitelijk gedrag goed in beeld te krijgen, zijn alle relevante dossiers (in totaal 56) meegenomen die hebben gespeeld in de periode maart 2015 – oktober 2019, met een verdieping op 8 geselecteerde dossiers. Ter inspiratie
voor het blijvend voeren van het gesprek over integriteit heeft de rekenkamer een essay opgesteld over integriteit, dat gelijktijdig met het bestuurlijk rapport en rapport van bevindingen is verschenen.

Provincies werken steeds vaker samen in netwerken met andere publieke en private partners om maatschappelijke opgaven aan te pakken.
Deze samenwerkingen kennen vaak een lange doorlooptijd. De Zuidelijke Rekenkamer heeft een verkennend onderzoek uitgevoerd naar de kaderstellende en controlerende rol van Provinciale Staten van de provincie Limburg bij dit soort complexe samenwerkingen. Dit met als casus het beleid en de uitvoering van kennislandschap Greenport Venlo.

De Zuidelijke Rekenkamer heeft een onderzoek uitgevoerd naar het verkeersveiligheidsbeleid van de provincie Noord-Brabant.