Vrijdag 8 december vierde de Rekenkamer Enschede haar 25-jarig jubileum met een symposium in de Museumfabriek. Met ruim 50 gasten uit college, raad, diverse Rekenkamers en de Enschedese Rekenkamerhistorie was het een geslaagde bijeenkomst. Het symposium vond plaats in de Museumfabriek, aan de wand hingen tientallen schilderijen over de lokale textielgeschiedenis. Dat leverde een mooie entourage op voor de gesprekken in de pauze, waar ook veel oude bekende elkaar nog weer eens ontmoetten.

Burgemeester Roelof Bleker van Enschede was eerste spreker. Hij reflecteerde vanuit verschillende rollen op de Rekenkamer: hij was raadslid toen de Rekenkamercommissie Enschede werd opgericht, en maakt(e) als wethouder en burgemeester deel uit van het Enschedese college. Tussentijds heeft hij zich als dijkgraaf bij het Waterschap Rivierenland ook sterk gemaakt voor Rekenkamers. Hij beschreef de rekenkamer als waardevolle spiegel, vergrootglas én venster.

Voorzitter Harry de Boer blikte terug op 25 jaar onderzoek. In die tijd zijn ruim 50 onderzoeken gedaan en hebben 46 leden deel uitgemaakt van de Rekenkamer. Hij beschreef de geboorte, groeistuipen en zelfevaluaties van de Rekenkamer, die de basis hebben gevormd voor waar de Rekenkamer nu staat. Hij schetste een aantal voorwaarden voor een goede Rekenkamer, onder andere goede relaties, transparantie, duidelijke procedures en een gelijkwaardig speelveld.

In een panelgesprek deelden experts Suzan Mathijssen (Rekenkamer Oost en penningmeester NVRR), Nils Nijdam (Algemene Rekenkamer) en Laurens de Graaf (voorzitter jury Goudvink) hun inzichten over lokale, provinciale en algemene rekenkamer(s). Het ging onder andere over kwaliteit van onderzoek: wat is doorslaggevend (impact, onderzoekskwaliteit, presentatie) en de verschillen tussen de landelijke en lokale Rekenkamers. Lokale Rekenkamers zien direct voor wie ze werken en moeten daarom in woord en daad aan kunnen sluiten bij hun doelgroep, terwijl de Algemene Rekenkamer meer op institutioneel niveau acteert.

Na de pauze verklapte Lies van Aelst, directeur van de NVRR haar recept voor (on)succesvol onderzoek: het rapport moet niet té pittig zijn, maar zeker ook niet smakeloos, pas op met het toevoegen van zuur, wissel een snack af met een vijfgangendiner, en laat pottenkijkers in je keuken toe. En, het belangrijkste ingrediënt is liefde: werk aan de relatie met raad, college en organisatie zodat rapporten goed landen.

Tot slot namen drie oud-raadsleden uit Enschede plaats in een panel. Zij zijn nu alle drie lid van Rekenkamers elders in Twente. De eerste prikkelende vraag ‘Doen jullie het beter dan de Rekenkamer Enschede?’ leverde mooie verhalen op over verschillende werkwijzen van Rekenkamers – en over het belang van duidelijke procedures, voor de Rekenkamer zelf, maar ook voor de organisatie, raad en college. De oud-raadsleden merken dat hun ervaringen als raadslid van grote meerwaarde zijn in hun huidige Rekenkamerfunctie: ze kennen de Rekenkamer al en kunnen goed aansluiten bij hun raden.

Bij de borrel in het museumcafé werd enthousiast nagepraat en geproost op de afgelopen en komende 25 jaar Rekenkamerwerk.

Na 3 intensieve dagen waar de verschillende aspecten van rekenkameronderzoek aan bod kwamen, werd de introductiecursus feestelijk afgerond met een taartje en een certificaat van deelname! Ook meedoen? In het nieuwe jaar start de nieuwe introductiecursus.

Op 24 november organiseerde de kring noord haar wintercongres in de historische statenzaal van de provincie Groningen. Hier is de Goudvink uitgereikt aan de winnaar.

De goudvink jury ging in conclaaf over de drie mooie genomineerde rapporten. Benieuwd wie gewonnen heeft? Bekijk onderstaande video.

De jury bestaat uit Laurens de Graaf, Klaartje Peters, Peter van der Knaap, Joyce Satijn, Hans Bekkers en Utrechts wisseljurylid Paul Venhoeven. De jury wordt ondersteund door Etienne Lemmens, Lies van Aelst en Jolien Wiegman.

Afgelopen maandag is de goudvink jury in conclaaf gegaan over de drie mooie genomineerde rapporten. De jury bestaat uit Laurens de Graaf, Klaartje Peters, Peter van der Knaap, Joyce Satijn, Hans Bekkers en Utrechts wisseljurylid Paul Venhoeven. De jury wordt ondersteund door Etienne Lemmens, Lies van Aelst en Jolien Wiegman kwamen zij tot een winnaar. Benieuwd wie gewonnen heeft? Kom naar het NVRR congres van de kring noord op 24 november!

‘Krantenkoppen zijn niet hetzelfde als doorwerking’

Marjolein van Asselt is directeur van de Rekenkamer Rotterdam. Tot voor kort was zij ook hoogleraar Risk Governance aan de Universiteit van Maastricht. Voordat ze voor de rekenkamer werkte was Marjolein raadslid bij de Onderzoeksraad voor Veiligheid en bij de Wetenschappelijke Raad voor het Regeringsbeleid. We spraken met Marjolein over haar drijfveren en ervaringen.

Hoe ben je bij rekenkamers terecht gekomen?

‘Dat is een grappig verhaal. Ik zat in mijn laatste jaar bij de OVV, de wetgever bepaalt daar hoe lang je het werk mag doen. Ik wilde voor de publieke zaak onderzoek blijven doen. Toen zag ik deze vacature op linkedin en dacht ik “ken ik nog iemand die ik hier op kan wijzen?”, dus klikte ik op de vacature. Ik dacht eigenlijk niet aan mezelf. Toen las ik de vacature en dacht ik dit is gewoon een interdisciplinair onderzoeksinstituut voor lokaal beleid voor de gemeenteraad. Het heeft de breedte van de WRR en het zit net als de OVV dicht op de praktijk. Ik twijfelde wel even, want ik mocht nog een jaar bij de OVV, maar mijn omgeving zei “misschien moet je wat sollicitatie ervaring opdoen”. Dus ik solliciteerde eigenlijk om warm te lopen. Ik leerde de rekenkamer pas kennen toen ik er al werkte. Zelf had ik heel weinig beeld bij de inhoud van rekenkamerwerk en ik had niet scherp dat al die onderzoeksinstituten die je op Rijksniveau hebt, lokaal ontbreken. Dat vond ik schrikken. Ik probeer in mijn Haagse netwerk helder te maken dat al dat werk dat op nationaal niveau door vele instituten gedaan wordt, lokaal door de rekenkamer en ombudsman gedaan worden. Dat is nogal een verantwoordelijkheid! Als wij iets niet op kunnen pakken, blijft het gewoon liggen, terwijl er op nationaal niveau zoveel meer onderzoeksinstituten zijn. De ombudsman en rekenkamer zijn lokaal de enige onafhankelijke adviesorganen. Ons onafhankelijke onderzoek is daarmee een belangrijk en groot goed. We bieden raadsleden inzichten om hun werk nog beter te kunnen doen. Toen ik mensen vertelde dat ik hier kwam werken, merkte ik dat heel veel mensen onbekend waren met rekenkamers. Ik probeer het werk daarom zo bekend mogelijk te maken!’

Wat breng jij mee vanuit je eerdere werk naar rekenkamers?

‘De ervaringen die ik meebreng zijn vanuit de WRR, OVV, bestuurslid jonge academie en als voormalig hoogleraar. Ik ben een ervaren onderzoeker. Die onderzoekservaring breng ik mee in combinatie met de bestuurlijke ervaring om ook te zorgen dat er iets met onderzoeken gebeurt. Krantenkoppen zijn niet hetzelfde als doorwerking. We doen het uiteindelijk om te helpen verbeteren en veranderen en om inzicht te geven in complexe dossiers.’

Wat kunnen jouw voormalig collega`s en opvolgers leren van rekenkamers?

‘In mijn vorige banen (WRR en OVV) stonden we toch wat verder af de volksvertegenwoordigers. Onderzoekers kunnen van rekenkamers leren hoe je met behulp van onderzoek de democratie kunt ondersteunen. Vanuit iemand bij de universiteit geredeneerd: je doet bij een grote rekenkamer zoals Rotterdam echt fulltime onderzoek. Je hebt de tijd en ruimte om je te verdiepen en je hebt directe impact. Op de universiteit heb je toegang tot alle wetenschappelijke kennis, als rekenkamer heb je toegang tot data bij gemeenten waar universiteiten vaak geen toegang toe hebben.

Ik roep wetenschappers ook wel op, werk samen met rekenkamers! In die samenwerking is veel te halen!’
In haar afscheidsrede als hoogleraar legde Marjolein ook veelvuldig de link tussen rekenkamers en ander wetenschappelijk werk.

Op 24 november wordt de Goudvink voor het beste rekenkamerrapport van 2023 uitgereikt op het congres van de kring Noord, in Groningen. De jury zal binnenkort in conclaaf gaan over de drie genomineerde rapporten, dat zijn (in willekeurige volgorde):

• Amersfoort: Investeren en regisseren
• Ede: Het bos achter de boomspiegels
• Achtkarspelen en Tytsjerksteradiel: Management van risico’s

Wij kijken terug op een geweldig mooi congres om ons twintigjarige bestaan te vieren. Voorafgaand aan het congres werd Steven Oostlander benoemd tot voorzitter en werden de plannen voor 2024 goedgekeurd. Inspirerende sprekers hielden ons op het congres een kritische spiegel voor. Onze nieuwbenoemde voorzitter Steven Oostlander keek terug op de historie van onze vereniging en de mensen die deze met ons samen opbouwden en keek vooruit naar onze toekomstplannen. Daarna nam Barbara Joziasse, collegelid van de Algemene Rekenkamer, ons mee in de controle van beleid en belastinggeld door de Algemene Rekenkamer en de parallellen die we decentraal en nationaal kunnen zoeken. Ellen van Doorne, directeur bij het ministerie van BZK, benadrukte het belang van goede samenwerking tussen het ministerie van BZK en de NVRR, iets wat wij zeer onderschrijven. Zij vertelde dat er dit jaar met subsidie van het ministerie van BZK een handboek voor rekenkamers tot stand zal komen! Hierna nam Frits van der Meer, historicus, ons mee in de historie van het decentrale openbaar bestuur en rekenkamers. Mark van Twist, werkzaam bij de NSOB, inspireerde ons richting de toekomst en de rol die rekenkamers hierin kunnen en moeten spelen. In de pauze mochten de leden stemmen op de collegereactie op rekenkamerrapporten die zij eigenlijk nooit meer wilden horen, met dank aan de landelijkekenniskring. Na de pauze vormden de door Rekenkamers minst gewaardeerde collegereacties stof voor het gesprek met burgemeester Sander de Rouwe, gemeentesecretaris Heleen Kromkamp, wethouder Matthijs Sikkes-van den Berg en raadslid Sjir Hanssen. Erik Pool, van het programma dialoog en ethiek, vertelde over het afleggen van rekenschap in combinatie met het creëren van een veilige werkomgeving waarin resultaten bereikt kunnen worden. Na een mooie ronde interactieve workshops was er een paneldiscussie met de schrijvers van onze essaybundel Nils Nijdam, Sjoerd Keulen, Jos Verlaan, Cor van Montfort en Marije van den Berg. Marije mocht direct na de paneldiscussie de deelnemers kritisch en bevlogen meenemen in de rol van rekenkamers in de beleidsbubbel en of wij ook kunnen bijdragen aan het leeglopen van de bubbel. Tot slot was daar Vincent van Stipdonk, die een prachtig rekenkamerlied ten gehore bracht!

Essaybundel

De leden van de Nederlandse Vereniging van Rekenkamers en Rekenkamercommissies hebben Steven Oostlander gekozen tot voorzitter. Oostlander werd door het bestuur voorgedragen. ‘Met zijn zeer brede ervaring in het openbaar bestuur en zijn brede netwerk binnen en buiten rekenkamers, is Steven een welkome aanvulling op het bestuur en een goede voorzitter’ zo stelt het bestuur.

Oostlander treedt aan op de dag dat de NVRR haar 20jarig jubileum viert. Hij stelt hier zelf over: ‘We hebben als vereniging de afgelopen 20 jaar gebouwd aan sterke rekenkamers die kwalitatief goede onderzoeken opleveren. Ik ben trots dat ik de komende jaren aan de slag mag als voorzitter van deze mooie vereniging. Ik zie de komende jaren kansen in het versterken van de positie van rekenkamers en het nog verder professionaliseren en uitbouwen van ons lerende netwerk.’

In het dagelijkse leven werkt Oostlander voor Logius, het IT bedrijf van het Rijk als afdelingshoofd stelselregie. Daarnaast is hij voorzitter van de rekenkamer Dordrecht en voorzitter van Humanitas Haagland.

De jury voor de Goudvink heeft een nieuwe voorzitter, Laurens de Graaf, burgemeester van Lopik. Niet alleen draagt De Graaf rekenkamerwerk vanuit zijn huidige rol een warm hart toe, hij is zelf in het verleden ook ruim vijf jaar lid geweest van de rekenkamer Gorinchem. Daarnaast is De Graaf voor een halve dag per week als docent verbonden aan de opleiding bestuurskunde van de Universiteit van Tilburg. Daarmee brengt hij vanuit zowel de wetenschap als rekenkamers zeer waardevolle kennis en ervaring aan tafel. Het bestuur van de NVRR is verheugd dat De Graaf het voorzittersstokje over wil nemen van Koos Janssen en ziet uit naar de samenwerking!